Urk eert zijn omgekomen Joden

De Stolpersteine

Het Vissersmonument

Urk is een keileembult van 9 meter hoogte die in de laatste ijstijd gevormd werd, het is ruim 1000 jaar bewoond, en sinds 1200 is het een eiland. Visserij was in de afgelopen eeuwen de voornaamste bron van inkomen. In relatief kwetsbare kotters en botters ging men de ruwe Zuiderzee op om de vangst binnen te halen.

Het vissermonument met de namen van omgekomen Urker vissers

De tol was hoog. Het Urker Vissersmonument herdenkt de bijna 400 Urkers die in de loop der eeuwen zijn omgekomen in de golven. Op marmeren platen zijn de namen ingebeiteld. Als je de namen leest, zie je dat soms hele families tegelijk en kinderen van 10, 11 jaar nooit terugkeerden.

Het Oorlogsmonument

Even verderop, vlak achter het Kerkje aan de Zee ligt het Urker Oorlogsmonument. Op het monument staan de namen van 14 Urkers die door oorlogshandelingen tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen. Prominent onder het monument staan de namen ingebeiteld van Israël Samuel Kropveld, Hendrika de la Penha, en Lea Kropveld.

Bekijk een vergroting van deze foto om de namen beter te kunnen lezen.

De Familie Kropveld in Urk

Israël Samuel en Hendrika Kropveld, begin jaren veertig (maker onbekend)

Israël Samuel Kropveld was marskramer van beroep, en ging dorpen af om allerlei spulletjes die buiten Amsterdam moeilijk te krijgen waren te verkopen. Hij typeerde zichzelf 'koopman in allerlei'. Twee keer in de week ging hij langs Urk, en was een graag geziene gast. Israël kreeg al snel onder de Urkers de bijnaam Japien de Joode.

Omdat de situatie in Amsterdam steeds moeilijker werd, besloot Israël Samuel met vrouw en dochter in 1940 te verhuizen naar Urk. Zij vestigden zich in een woonruimte van een huis dat wordt aangeduid met Wijk 8-30. Enkele maanden lang woonde ook een tweede dochter, Margaretha, in bij het gezin. Later keerde zij terug naar Amsterdam. Ondanks het feit dat de familie Sabbat vierde en niet op zondag, Pesach vierde en niet Pasen, waren ze erg geliefd in Urk.

In mei 1942 kwam het bevel dat het gezin moest verhuizen naar Amsterdam. Enkele keren probeerden Urkers de familie Kropveld over te halen om onder te duiken, maar ze wilden niemand tot last zijn. Na enkele maanden in Amsterdam verbracht te hebben, werden Israël Samuel en zijn gezin op transport gesteld naar Sobibor. Kort na aankomst werden zij vergast.

Israël Samuel Kropveld is een zoon van de broer van de overgrootvader van de webmaster van deze webstek.

Stolpersteine

Het project Stolpersteine is een initiatief van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig, die overal in Europa Stolpersteine legt op plekken waar slachtoffers van de jodenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben gewoond. Stolpersteine zijn messing stenen van tien bij tien centimeter, die in het trottoir voor de woning worden gelegd. Elk overleden persoon wordt herdacht met een eigen Stolperstein. In de steen is door de kunstenaar de naam, geboortedatum, plaats en jaar van overlijden gegraveerd. Omdat de stenen niet al te groot zijn, is de tekst pas leesbaar als men bukt. Op die manier vormen de stenen Stolpersteine (struikelstenen). De Stolpersteine vormen een tastbare herinnering aan de joodse slachtoffers die nooit terugkeerden uit de kampen.

Stichting Urk in Oorlogstijd

Urk heeft een aantal zeer actieve mensen die de geschiedenis van Urk in oorlogstijd nauwgezet hebben onderzocht. Ook de lotgevallen van de familie Kropveld zijn uitvoerig gedocumenteerd. Het heeft geleid tot het uitgeven van een boekje met titel Een ver-Urkte Israëliet, het laten vermelden van de namen op het Urker oorlogsmonument, en nu ook nog het plaatsen van de Stolpersteine.

Het is opvallend veel belangstelling voor een gezin dat slechts twee jaar in Urk heeft gewoond, vanuit een gemeenschap die zelf zoveel slachtoffers onder de eigen bevolking geleden heeft!

21 april 2011

Op deze datum verzamelden vele belangstellenden zich in de leeszaal van de bibliotheek van Urk. Enkele prominenten van Urk hielden presentaties waaruit bleek dat ze bijzonder diepe studie gedaan hebben in het doen en laten van deze tak van de familie Kropveld.

Aan alles was gedacht. Zo waren er aparte tafels voor koosjere en niet-koosjere hapjes en drankjes. In een hoek van de zaal was een speciale Kropveld-tentoonstelling ingericht met veel foto's en een originele geëmailleerde schaal die de marskramer in Urk verkocht heeft.

Na de interessante lezingen liep een lange stoet naar het nabijgelegen huis waar destijds het gezin Kropveld gewoond heeft. Bij de stoet voegden zich enkele schoolklassen. De leerlingen hadden een themaweek achter de rug, en voor hen was dit het hoogtepunt van het project. De straat was speciaal voor deze gelegenheid voorzien van nieuwe klinkertjes, en in drie uitgespaarde plekken plaatste de kunstenaar, Gunter Demnig, de stolpersteine. Vervolgens werden de stenen ingewijd (zie foto), waarbij drie keitjes die speciaal hiervoor uit Jeruzalem gebracht waren bij de stolpersteine gelegd werden.

Wijk 8-30

Hier, voor het huis van Wijk 8-30 liggen nu de stolpersteine ter herinnering aan het feit dat in dit huis tijdens de oorlog hebben gewoond, Israël Samuel Kropveld, Hendrika de la Penha, en Lea Kropveld.

Scholieren bekijken vol interesse dit mini-monumentje.

Bekijk een vergroting van deze foto om de namen beter te kunnen lezen.

Tijdens de ceremonie leerde ik een man kennen die Israël Samuel nog gekend had. Zijn vader had een schuur waar de marskramer zijn kar stalde. Ook sprak ik een aantal scholieren. Toen ik me voorstelde keken ze mij met ongeloof aan, alsof ze zeggen wilden "maar jullie waren toch allemaal dood?"

Terug in de bibliotheek namen een aantal sprekers van de Joodse gemeenschap het woord. Het slotwoord was aan Peter Kropveld, die namens de hele familie Kropveld een dankwoord richtte aan de bewoners van Urk voor het in herinnering brengen van dit stukje bizarre geschiedenis.

Het woonhuis van de Familie Kropveld in Urk

52.663403,5.598693: Familie Kropveld
center=52.663403,5.598693 zoom=16

Verantwoording

De foto van Israël Samuel en Hendrika Kropveld en die van Gunther Demnig zijn geplaatst met toestemming van de rechthebbenden. Voor deze foto's geldt het auteursrecht.

Reacties

Reacties worden erg op prijs gesteld

Mijn naam:
Bericht:

Ik vind dit:
Geef code in:

Peter Kropveld - 22-04-2023

Inmiddels 80 met een versleten heup kom ik niet zo vaak meer in Urk. Heel goed dat er nu een stripboek over de Kropvelds in Urk is gemaakt. Ga ik bestellen.

Op dit moment is de beste Urker voor mij Henk Koffeman van Kodep reparatieservice, , die er voor zorgt, dat ik nog vele jaren met mijn elektrische fiets uit 2005 kan blijven doorrijden! Een bijzonder volk, die Urkers.............

ruben lammers - 09-06-2018

Hoi, ik kwam op je website terecht na googelen op GR5. Overweeg om die route te gaan lopen nu ik Pieterpad heb gedaan. Even rondgekeken op je website. Onder de indruk van dit verhaal. Vooral het verslag van je opa wat het NIOD heeft opgemaakt.

Ik ben niet joods. Mijn ouders (Amsterdammers) waren 20 jaar in 1940. Mijn vader was in de meidagen soldaat (luchtafweergeschut in Den Haag), na capitulatie door bezetter naar huis gestuurd omdat hij verklaring van trouw aan fuhrer weigerde te tekenen en in 1943, tot bevrijding, ondergedoken. Door hun ervaringen hebben mijn ouders in 1947 (geboorte eerste kind) besloten hun kinderen joodse namen te geven. Iets wat ikzelf ook gedaan heb (Tirza en Ezra). Goed dat je het verhaal van je opa en familie doorgeeft!!!

Jarie van Slooten - 22-05-2018

We leerden op school over de struikelstenen

julius see - 25-05-2017

De vermelding op het oorlogs monument, met de namen van de enige, Joodse familie;

Kropveld op Urk siert het beleid ten aanzien van de herinnering aan de mensen die gruwelijk zijn om gekomen tijdens de barbaarse bezetting van Nederland. Julius See

Departementen

Artikelen door Daniël